Nie wiem… Nie mogę naprawdę… Ja mam głowę taką, kiepską zupełnie – o zmianach w dyskursie pacjentów z otępieniem w chorobie Alzheimera

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest problemom w zakresie realizacji wypowiedzi ustnych ujawnianym przez osoby z otępieniem w chorobie Alzheimera. Postępowanie badawcze ukierunkowano na znamienne dla części pacjentów wskazywanie w toku wypowiedzi, w sposób jednoznaczny, na własną niekompetencję, na niemożność sprostania wymaganiom związanym z konstruowaniem tekstu (wedle wyobrażeń, jakie ma w tym względzie badany).

Materiał empiryczny stanowią wypowiedzi w formie opisu – próbki mowy zgromadzone w badaniach indywidualnych 120 osób w łagodnym i umiarkowanym stadium otępienia w chorobie Alzheimera. W zależności od rodzaju opisu (tu: opis postaci, opis miejsca, opis sytuacji) problem występował u 39–47% badanych, był jednym z najczęstszych zachowań niepożądanych w aspekcie makrostruktury opisu. U części badanych był zachowaniem o zwiększonym nasileniu, co może czynić go wyróżnikiem ich dyskursu. Analizowane zachowania pozwalają rozpoznać osoby z otępieniem jako uczestników interakcji borykających się z problemami z realizacją wypowiedzi i jednocześnie – przynajmniej częściowo – wyczuwających własne ograniczenia, sygnalizujących je współrozmówcom, szukających zrozumienia; niekompetentny mówca daje sobie prawo do nieskrywania własnych trudności.