Logopedia

Wadliwa pozycja języka w realizacjach fonemu samogłoskowego /i/ oraz w realizacjach fonemów spółgłoskowych /ɕ, ʑ, ʨ, ʥ, ɲ, j/

Lilianna Konopska — 2023-12-30

W pracy podjęto zagadnienia itowego układu języka w realizacjach fonemu samogłoskowego /i/, a także fonemów spółgłoskowych, w których realizację wpisany jest itowy układ języka. Omówiono wyniki współczesnych badań logopedycznych nad wybranymi anatomiczno-czynnościowymi uwarunkowaniami wadliwych realizacji fonemów spółgłoskowych /ɕ, ʑ, ʨ, ʥ, ɲ, j/ oraz /i/, a także zjawisko depalatalizacji.

Morfonologia w diagnozie i terapii logopedycznej

Alina Maciejewska — 2023-12-30

Problematyka morfonologii stosunkowo rzadko jest podejmowana w badaniach logopedycznych i omawiana w metodyce postępowania logopedycznego. Autorka zwraca uwagę na potrzebę uwzględniania zagadnień z obszaru tej subdyscypliny językoznawczej, która usytuowana jest między fonetyką, fonologią i morfologią, w praktyce logopedycznej. Morfonologię najczęściej utożsamia się z alternacjami i wydaje się, że jest trudna do opanowania. Zjawisko wymiany samogłosek i spółgłosek jest częste we współczesnej polszczyźnie, ale dla osób uczących się języka polskiego stanowi spore wyzwanie. Zrozumienie zjawisk morfonologicznych wymaga świadomości językowej, która pozwala na rozpoznawanie elementów budowy wyrazu, jego przynależności do określonej kategorii gramatycznej, identyfikowania funkcji form wyrazowych w jednostkach składniowych. Wymaga też rozpoznawania tożsamości semantycznej jednostek fonemicznie podobnych i rozumienia konstrukcji słowotwórczych. Dotychczasowe wyniki badań wskazują, że trudności morfologiczne i morfonologiczne wymagają ćwiczeń nawet w naturalnym rozwoju mowy dziecka. W przypadku różnych zaburzeń mowy, dysleksji, bilingwizmu itp. opanowanie ich jest z reguły ogromnym problemem i powoduje trudności w budowaniu struktury leksykalnej i gramatycznej. Z tego powodu sprawność morfonologiczna wymaga specjalnej troski logopedów w programowaniu języka.

Konceptualizacja Boga w wypowiedziach pacjentów chorujących na schizofrenię paranoidalną – przyczynek do badań semantyki

Wojciech Lipski — 2023-12-30

Artykuł jest wynikiem prowadzonych przez autora badań lingwistycznych w grupie osób z zaburzeniami psychicznymi, a przede wszystkim ze schizofrenią. Celem badań było dotarcie, zanalizowanie i opisanie tego, jak osoby chorujące na schizofrenię myślą i mówią o Bogu. Jest rozwinięciem dwu uprzednio opublikowanych artykułów (Lipski, 2011; 2013). Badania miały charakter eksperymentalny i zostały przeprowadzone z wykorzystaniem autorskiego narzędzia – kwestionariusza, zgodnie z którym prowadzony był wywiad z pacjentami. Celem pracy jest przedstawienie sposobu postrzegania Boga w dwu grupach chorych na schizofrenię, tj. grupie pacjentów z pierwszym epizodem psychotycznym (PEP) oraz pacjentów chorujących na schizofrenię przewlekle (PS). Pacjenci z drugiej grupy w odróżnieniu od tych z PEP prezentowali silne zaburzenia schizofatyczne. Problem badawczy założony w pracy dotyczy postrzegania wycinka rzeczywistości z systemu wartości osób chorych. Autor tekstu wychodzi poza zjawiska stricte językowe, które są obszarem badań językoznawczych i logopedii, do problemów związanych z aksjologią i poznaniem u osób chorych. Przygląda się systemowi wartości osób chorych na schizofrenię na różnym etapie rozwoju choroby oraz opiniom chorych na temat tegoż systemu.

Trudności dzieci przedwcześnie urodzonych w wieku przedszkolnym i szkolnym

Zdzisława Orłowska-Popek — 2023-12-30

Dzięki ogromnemu postępowi wiedzy i technologiom medycznym ratuje się obecnie skrajnie niedojrzałe noworodki. Przedwczesne zakończenie ciąży stanowi poważny problem, szczególnie w aspekcie dalszych losów dziecka. W praktyce logopedycznej spotykamy się coraz częściej z problemami dotykającymi dzieci przedwcześnie urodzone, dotyczącymi między innymi dysfunkcji analizatorów zmysłów, ale i uogólnionej dysharmonii rozwoju, co w istotny sposób przekłada się na funkcjonowanie poznawcze, a w konsekwencji na proces nabywania języka. Wcześniaki wymagają jak najwcześniejszej diagnostyki oraz stymulacji jako profilaktyki zaburzeń poznawczych i komunikacyjnych. Połączenie wczesnej interwencji medycznej i wczesnej stymulacji lub w skrajnych przypadkach konsekwentnie prowadzonej terapii neurobiologicznej, zdaje się mieć największy wpływ na szanse rozwojowe i jakość życia tej grupy dzieci i ich rodzin. Długofalowe monitorowanie rozwoju dziecka przedwcześnie urodzonego również w aspekcie rozwoju poznawczego (w tym językowego) wydaje się być szansą na osiągnięcie sukcesu edukacyjnego każdego wcześniaka.

Trudności w kształtowaniu funkcji słuchowych u podstaw zaburzeń rozwoju językowego dzieci z afazją dziecięcą

Marzena Błasiak-Tytuła — 2023-12-30

Zamieszanie terminologiczne, chęć podjęcia terapii w momencie nazwania trudności i utrudniony dostęp do terapii neurobiologicznej nie są czynnikami sprzyjającymi wyrównaniu deficytów komunikacyjnych, językowych i poznawczych w przypadku dzieci z afazją dziecięcą. Autorki przedstawiają wyniki swoich badań i opisują trudności dzieci uczestniczących w terapii neurobiologicznej. Prezentują także wyniki badań dzieci bez diagnozy zaburzeń komunikacji językowej, aby zwrócić uwagę na zadania językowe, które przysparzają najwięcej trudności. Znalazły się wśród nich ćwiczenia sekwencji słuchowych. Stanowi to dla badaczek punkt wyjścia do istotnych konkluzji terapeutycznych.

Zachowania komunikacyjne osób w spektrum autyzmu – dylematy metodologiczne w logopedii

Łukasz Maj — 2023-12-30

Artykuł porusza problematykę trudności metodologicznych w logopedii. Pretekstem do powstania teksu stała się praca badawcza nad zachowaniami komunikacyjnymi osób w spektrum autyzmu. Okazało się, że opracowując narzędzie badawcze, zbierając dane, a później analizując je, badacz napotyka na szereg różnych problemów, które stawiają go przed dylematem, jak radzić sobie z oceną i interpretacją niejednoznacznych zachowań komunikacyjnych. Materiał zawiera teoretyczne podstawy zachowań komunikacyjnych osób ze spektrum autyzmu oraz część poświęconą zarysowaniu problemów wynikających z trudności metodologicznych logopedii.

Czynniki ryzyka dysfagii u pacjentów z COVID-19

Justyna Żulewska-Wrzosek — 2023-12-30

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie czynników ryzyka wystąpienia dysfagii u chorych zakażonych wirusem SARS-CoV-2 na podstawie dostępnych źródeł, zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Zaburzenia połykania są częstym objawem u pacjentów hospitalizowanych z powodu COVID-19. Wykazano, że dysfagia jest niezależnym predyktorem śmiertelności wewnątrzszpitalnej, przedłużonego czasu hospitalizacji oraz wiąże się z niekorzystnym rokowaniem u tych chorych. W związku z tym poznanie mechanizmów i czynników powodujących zaburzenia połykania jest bardzo ważne i powinno być dobrze poznane. Etiologia dysfagii w przebiegu COVID-19 jest wieloczynnikowa. Zarówno obecność czynników ryzyka ciężkiego przebiegu infekcji, zmiany zachodzące w organizmie na skutek choroby oraz stosowane leczenie mogą stanowić przyczynę trudności w połykaniu.

Zaburzenia oddechowe w wyniku choroby COVID-19 – postępowanie logopedyczne

Ewa Gacka — 2023-12-30

Wśród bezpośrednich skutków infekcji COVID-19, jak również w zespole pocovidowym, wymienia się zaburzenia oddychania. Część pacjentów z tego typu problemami może potrzebować wsparcia logopedycznego. W artykule scharakteryzowano zaburzenia oddychania wywołane przez COVID-19, a także omówiono zarys postępowania diagnostyczno-rehabilitacyjnego prowadzonego przez logopedę, obejmującego osoby z zaburzeniami oddechowymi w wyniku infekcji SARS-CoV-2. Autorka przedstawiła sposoby oceny czynności oddychania dla potrzeb diagnozy logopedycznej, a także wytyczne dotyczące usprawniania zaburzonej funkcji.

Narzędzia diagnostyczne i decyzje terapeutyczne w leczeniu dysfunkcji podniebienno-gardłowej u dzieci

Maja Solarz — 2023-12-30

Dysfunkcja podniebienno-gardłowa (DPG) jest to zaburzenie funkcji zwieracza podniebienno-gardłowego (ZPG), którego zadaniem jest oddzielanie jam nosa od jamy ustnej w trakcie aktu mowy, dmuchania, ssania czy wymiotowania. Nieprawidłowe działanie zwieracza może doprowadzać do niezrozumiałej mowy (nosowanie otwarte) oraz przecieku powietrza i treści pokarmowych do jam nosa. Dysfunkcja wpływa również niekorzystnie na proces połykania oraz na wentylację ucha środkowego.
Niniejsze opracowanie opisuje podstawy anatomiczno-patofizjologiczne tego schorzenia oraz uwzględnia niełatwy proces diagnostyczny, a także leczenie opisywanego problemu. Przy ocenie pacjentów zarówno przed, jak i po leczeniu stosować należy skale obiektywizujące objawy prezentowane przez dzieci z opisywaną dysfunkcją. Zaproponowany schemat postępowania uwzględnia autorskie elementy diagnostyczne (wyselekcjonowaną próbkę mowy), opracowane przez autorów dla potrzeb leczenia pacjentów z DPG, dostosowane do języka polskiego. Proponowany schemat diagnostyczno-terapeutyczny stosowany jest w praktyce w ośrodku autorów od kilku lat.
Opisano postępowanie terapeutyczne w zależności od nasilenia objawów oraz sposoby oceny dysfunkcji i wyników leczenia.
W celu uzyskania optymalnych wyników leczenia konieczna jest ścisła współpraca laryngologów/chirurgów dziecięcych, foniatrów oraz logopedów.

Diagnostic Instruments and Therapeutic Decisions in Velopharyngeal Dysfunction of Pediatric Patients

Maja Solarz — 2023-12-30

Velopharyngeal dysfunction (VPD) is a disorder of the function of the velopharyngeal valve, whose task is to separate the nasal cavity from the oral cavity during the act of speech, blowing, sucking or vomiting. Incorrect sphincter function can lead to incomprehensible speech (open nasal speech) and leakage of air and fluid into the nasal cavities. The dysfunction also adversely affects the swallowing process and the ventilation of the middle ear.
This study describes the anatomical and pathophysiological basis of this disease and takes into account the difficult diagnostic process as well as the treatment of the described problem. When evaluating patients, both before and after treatment, scales should be used to objectiveize the symptoms presented by children with the described dysfunction. The proposed procedure takes into account the author’s diagnostic elements (a selected speech sample), developed by the authors for the needs of treatment of patients with VPD adapted to the Polish language. The proposed diagnostic and therapeutic scheme has been used in practice in the authors’ center for several years.
Therapeutic management was described depending on the severity of symptoms, as well as methods of assessing dysfunction and treatment results.
In order to obtain optimal treatment results, close cooperation between laryngologists/pediatric surgeons, phoniatrists and speech therapists is necessary.

Opinia matek na temat doświadczeń komunikacyjnych ich dzieci z zespołem Downa i złożonymi potrzebami komunikacyjnymi

Weronika Pudełko — 2023-12-30

W artykule zostały omówione zagadnienia dotyczące specyfiki rozwoju mowy osób z zespołem Downa oraz terapii logopedycznej, ze szczególnym uwzględnieniem terapii komunikacji wspomagającej i alternatywnej (AAC). Przedstawiono historie (studium przypadku) trzech osób z zespołem Downa i niepełnosprawnością intelektualną, które opisano na podstawie rozmów z ich matkami. Analiza danych pozwoliła na zgromadzenie obszernego materiału badawczego wskazującego na trudności związane z procesem terapii logopedycznej pacjentów ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi. Zebrane dane pozwoliły również dostrzec potrzebę łączenia klasycznej terapii logopedycznej z terapią komunikacji wspomagającej i alternatywnej oraz szerszego edukowania społeczeństwa w zakresie AAC. W niniejszym artykule zaprezentowane zostały przykłady dobrych praktyk, których celem jest poprawa sytuacji osób ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi oraz ich rodzin w zakresie komunikacji.

Wykorzystanie Metody Fonogestów w pracy z uczniem niesłyszącym w grupie zróżnicowanej

Renata Kołodziejczyk — 2023-12-30

Decyzje o wyborze metody komunikacji oraz placówki kształcenia dla dziecka z uszkodzeniem słuchu podejmują rodzice wraz ze specjalistami na podstawie analizy funkcjonalnej oceny jego percepcji słuchowej i umiejętności komunikacyjnych. Niniejszy artykuł opisuje możliwości organizacji wsparcia z zastosowaniem Metody Fonogestów dla uczniów z poważnymi uszkodzeniami słuchu i ograniczonymi korzyściami z protez słuchowych w systemie edukacji integracyjnej i włączającej. Podstawowym warunkiem jest stworzenie wspólnoty komunikacyjnej, a więc przygotowanie do komunikowania się z zastosowaniem fonogestów dziecka z uszkodzonym słuchem, jego rodziców i rodziny, nauczycieli i rówieśników oraz specjalistów. Nakład pracy w trakcie nauki jest duży, ale procentuje korzyściami dla wszystkich użytkowników metody na różnym etapie edukacji: w przedszkolu, szkole, a nawet na studiach. Oprócz oczywistych korzyści dla samego ucznia niesłyszącego, w artykule wskazuje się na zyski, które czerpią słyszący, pełnosprawni rówieśnicy, a także dzieci z innymi specjalnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi. Autorka pracy rozpoczęła szczegółowe badania w tym zakresie, stąd artykuł jest zapowiedzią kontynuacji rozważań po zakończeniu badań.

Zaburzenia miofunkcjonalne w kontekście rozwoju motorycznego dziecka – studium przypadku

Anna Siudak — 2023-12-30

Niniejszy artykuł przedstawia studium przypadku dziewczynki z zaburzeniami miofunkcjonalnymi, artykulacyjnymi oraz zgryzowymi. Nieprawidłowości zostały przedstawione w kontekście zakłóceń rozwoju ruchowego dziecka. Dzięki szczegółowej, poklatkowej analizie materiałów audio-wizualnych można zrozumieć narastanie patologicznych wzorców od chwili urodzenia aż do ósmego roku życia, kiedy to zakończona została interdyscyplinarna opieka terapeutyczna.

Współtworzenie tekstu narracyjnego przez dziecko i osobę dorosłą w zespole Pradera-Williego i zespole Downa. Studia dwóch przypadków

Urszula Jęczeń — 2023-12-30

Konstruowanie tekstu narracyjnego w procesie interakcji dorosły – dziecko nie odzwierciedla w pełni spontanicznych i indywidualnych osiągnięć dziecka w rozwoju kompetencji narracyjnej. Jest raczej odbiciem jego kompetencji komunikacyjnej (w danym kontekście sytuacyjnym) (Shugar, Bokus 1988) i językowej. W artykule podjęto próbę opisu możliwości narracyjnych dwóch dziesięcioletnich dziewczynek z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w tym samym wieku życia. Różnił je zespół genetyczny, jedna z badanych była obarczona zespołem Pradera-Williego, druga – zespołem Downa. W analizie materiału empirycznego zwrócono uwagę na cechy narracji ze względu na zmienną wynikającą z zespołu uwarunkowanego genetycznie oraz ze względu na
zmienną wynikającą z niepełnosprawności intelektualnej.

Umiejętności komunikacyjne dziecka z prelingwalnym uszkodzeniem słuchu bilateralnie implantowanego. Studium przypadku

Aleksandra Borowicz — 2023-12-30

Niniejszy artykuł jest studium przypadku pięcioletniej dziewczynki zarażonej wirusem cytomegalii, z prelingwalnym, odbiorczym uszkodzeniem słuchu głębokiego stopnia, bilateralnie implantowanej. Celem artykułu jest opis badań dotychczasowego rozwoju oraz aktualnych umiejętności komunikacyjnych dziecka w kontekście wczesnej diagnozy, wczesnej obuusznej implantacji oraz systematycznej terapii logopedycznej badanego dziecka. Opis umiejętności opracowany został z wykorzystaniem Karty Badania Surdologopedycznego oraz Karty Oceny Zachowań Komunikacyjnych Dziecka z Uszkodzonym Słuchem. Narzędzia te umożliwiły dokonanie szczegółowej charakterystyki umiejętności dziecka w zakresie porozumiewania się fonicznego we wszystkich podsystemach języka: fonologicznym, leksykalnym oraz gramatycznym: morfologicznym i składniowym. Ocenie poddano również zachowania gestowo-mimiczne dziecka pełniące funkcję komunikacyjną. Omówione zostały także możliwości audiologiczne dziecka ze szczególnym wskazaniem na korzyści, jakie odnosi z obuusznej implantacji i intensywnej pracy surdologopedycznej.
Wyniki badań pozwoliły stwierdzić, że mowa jest preferowanym sposobem komunikowania się badanej dziewczynki. Osiągnęła ona bardzo wysokie umiejętności w zakresie komunikacji fonicznej, zbliżone do poziomu prezentowanego przez słyszących rówieśników. Porozumiewanie się gestowo-mimiczne pełni funkcję pomocniczą. Bazuje na gestykulacji naturalnej, choć dziecko miało epizod nauki podstaw języka migowego. Analiza historii rozwoju mowy dziecka pozwala dostrzec silną zależność między czasem implantacji a przyspieszeniem dynamiki rozwoju jego mowy.