Agramatyzm w afazji

Abstrakt

Afatyczne zaburzenia w realizowaniu gramatycznej postaci wyrazu są interpretowane w dwu perspektywach: 1) jako neutralizacja (zniesienie) fleksji, oraz 2) jako niedostatek elementów pełniących w zdaniu funkcje gramatyczne oraz niewłaściwe posługiwanie się morfemami fleksyjnymi.
Przyjęcie założenia o neutralizacji morfemów fleksyjnych każe eksponować w gramatycznym opisie wypowiedzi chorych z afazją przejawy redukcji funkcjonalnych opozycji pomiędzy różnymi kategoriami gramatycznymi, zniesienie gramatycznego nacechowania wyrazów odmiennych i skłonność do tworzenia form podstawowych wyrazów. Z przyjęciem hipotezy o rozchwianiu systemu gramatycznego wiąże się konieczność ujmowania w opisie wszelkich przejawów gramatycznego nacechowania wyrazów w wypowiedziach osób z afazją, co pozwala stwierdzić, że chorzy są w stanie realizować wszystkie morfemy fleksyjne istniejące w języku polskim, ale stosują je w niewłaściwych kontekstach, wymiennie z formami prawidłowymi. Wyniki badań własnych wykazały, że kontekst pojawiania się agramatyzmów może być rozmaity. Częściej występują agramatyzmy w tym otoczeniu, które jednoznacznie implikuje gramatyczne funkcje użytej nieprawidłowo konstrukcji, rzadziej spotyka się je w kontekstach obligatoryjnych, kiedy otoczenie językowe nie wskazuje na
gramatyczną funkcję użytych wyrazów. Takie spostrzeżenie nasuwa wniosek o zdolności chorych z afazją do realizacji tekstu komunikatywnego pomimo redukcji gramatycznego nacechowania wypowiedzi. W świetle powyższych ustaleń agramatyzmy afatyczne mają selektywny charakter uzależniony od stopnia relewancji gramatycznych wykładników funkcji i znaczenia wyrazów tekstowych